অবৈধ জনতা আৰু ১৪৪ ধাৰা(ড॰ চিত্তৰঞ্জন বৰুৱা)

যাক সামৰিক বিষয়া বা আইন–শৃংখলাৰ লগত জড়িত সামৰিক ব্যক্তিসকলৰ বিশেষ ক্ষমতাৰ অধিকাৰী বুলি বহুতে অভিহিত কৰে যাক ইংৰাজীত  Power of certain armed force officers to disperse Assembly বুলি জনা যায়৷ এই কথা সকলোৱে মনত ৰখা ভাল হ’ব যে “ত্ত্বপ্স Prosecution Against any person for any Act purporting to be done under section ১২৯, ১৩০ and ১৩১ of Crpc Shall be instituted in any criminal Court” (Under Section-১৩২, protection against Prosecution)

ওপৰত উল্লেখ কৰা–

১] অসামৰিক বল প্ৰয়োগৰ দ্বাৰা জনতাক ছেদেলি–ভেদেলি কৰা [কাৰ্যবাহী দণ্ডাধীশৰ দ্বাৰা]

২] বে–আইনী জনতাক সামৰিক বাহিনী নিয়োগেৰে ছেদেলি–ভেদেলি কৰা [স–শস্ত্ৰ নীতিৰে]

৩] সামৰিক শক্তিৰে (Armed Force) জনতাৰ ওপৰত ক্ষমতা প্ৰয়োগ অৰ্থাৎ শান্তি ভংগ নিবাৰণ যিকোনো ব্যৱস্থা ধাৰা ১৪৪১ মতেই অৱলম্বন হ’ব বা আইন প্ৰয়োগ হ’ব বা অন্য আনুষংগিক আইনৰ দ্বাৰাও প্ৰযোজ্য হ’ব বা জামিনযোগ্য বা অযোগ্য অপৰাধসমূহ বিবেচিত হ’ব৷ অৰ্থাৎ ১৪৪ূ ধাৰাৰ সৈতে ওপৰত উল্লেখ কৰা পৰিৱেশ– পৰিস্থিতি, আইন–শৃংখলা, বিপদ–আপদ, আশংকা আদি জৰুৰীভাৱে জড়িত হ’ব লাগিব৷

অৰ্থাৎ শান্তিভংগ নিবাৰণ বা সমাজৰ স্বাভাৱিক অৱস্থা বৰ্তাই ৰখাৰ ক্ষেত্ৰত যিকোনো ব্যৱস্থা ১৪৪ ধাৰাৰ মতেই অৱলম্বন হ’ব বা বলৱৎ হ’ব বা আইনৰ শক্তি প্ৰয়োগ কৰা হ’ব৷ ১৪৪ ধাৰাৰ সৈতে এই নিৰ্দিষ্ট কৰা ধাৰাই বিশেষভাৱেই ক্ষতিকাৰক বা আশংকাজনক বা সম্ভাৱনীয় বিপদ (Ahprehended danger) ক্ষেত্ৰত ৰোধৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰয়োগ কৰা হ’ব৷ যেনে– মহামাৰীৰ ৰোধৰ ক্ষেত্ৰত ইয়াক সুনিশ্চিত লগতে বহু সময়ত বানপানী সম্পক¹য় বিপদ শংকাৰ ক্ষেত্ৰত ১৪৪ ধাৰা প্ৰয়োগ কৰাৰ উদাহৰণ আছে৷ অৱশ্যে জিলা মেজিষ্ট্ৰেট, মহকুমা দণ্ডাধীশ বা ৰাজ্য চৰকাৰৰ বিশেষ ক্ষমতাপ্ৰাপ্ত কাৰ্যবাহী দণ্ডাধীশে পুংখানুপুংখভাৱে তদাৰক কৰিব লাগে৷ দেখা যায় ১৪৪ধাৰাৰ সৈতে দুৰ্যোগ প্ৰশমন আইনখনৰো বহু ধাৰা সমভাৱে প্ৰযোজ্য হয়৷ ১৪৪ ধাৰাৰ আদেশ জাৰি কৰাৰ দিনৰ পৰা দুমাহতকৈ বেছি দিন বলৱৎ নহ’ব৷ কিন্তু সেই বিশেষ এলেকা, জিলা, মহকুমা, অঞ্চলৰ পৰিৱেশ পৰিস্থিতি বা বিষয় সম্পৰ্কত যেনে–

–জনসাধাৰণৰ বিপদ–আপদ;

–স্বাস্থ্য–চিকিৎসা, ৰোগ নিৰ্বাপণ বা খোঁচৰা ব্যাধি ৰোধ কৰা;

–সামূহিক নিৰাপত্তা;

–আন্দোলন–বিদ্ৰোহ বা দণ্ড নিৰ্মূলৰ ক্ষেত্ৰত৷১৪৪ ধাৰা ছমাহলৈ বলৱৎ হ’ব পাৰে৷ কিন্তু শিথিলতা কঠোৰতা কথাও সমানে বিবেচিত হ’ব৷থাউকতে উল্লেখ কৰা ভাল হ’ব যে ১৪৪ ধাৰা সৈতে বা ফৌজদাৰী আইনৰ ১৪৪ ধাৰা সম্পক¹য় অপৰাধৰ সৈতে ‘কাৰ্ফিউ’ আৰু ‘লকডাউন’ ক একাকাৰ কৰিব নোৱাৰি৷ Crpc ১৪৪ ধাৰা, কাৰ্ফিউ আৰু লকডাউন তিনিওটা পৃথক বিষয়ত বিদ্যমান৷ আৰু প্ৰয়োজনীয়তায়ো ভিন্ন ভিন্ন৷ কিন্তু বিশেষ পৰিস্থিতিত তিনিওটা বিষয় বা আইনী ব্যৱস্থা সমভাৱে বা পৰ্যায়ক্ৰমে বলৱৎ হয়৷

উল্লেখ থাকিল যে–

১] ১৪৪ ধাৰাই সাধাৰণতে অবৈধ জনসমাগম (Public gethering) ৰোধ কৰে

২] কাৰ্ফিউ (Curfew) এ জনসাধাৰণক জোৰ কৰি আইনী শক্তি প্ৰয়োগ কৰি  ঘৰৰ ভিতৰত থাকিবলৈ বাধ্য কৰায়৷

৩] লকডাউনে সম্পূৰ্ণ বন্ধৰ কথাকে বুজায় যদিও বিশেষ সেৱা বা জনসেৱা বা জীৱন আৰু স্বাস্থ্য সম্পক¹য় বিষয়বোৰত শিথিলতা থাকে৷

শেষত ইয়াকো দোহৰা হওক যে ভাৰতীয় সংবিধানে ভাৰতীয় প্ৰতিজন নাগৰিকক স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ প্ৰদান কৰিছে৷ অনুচ্চেদ ১৯ [১] [খ] কোৱা হৈছে নাগৰিক সমাজে শান্তিপূৰ্ণভাৱে সমৱেত হোৱা অধিকাৰৰ কথা৷ কিন্তু বহু ক্ষেত্ৰত ১৪৪ ধাৰা দোহাই দি জনসাধাৰণৰ মৌলিক অধিকাৰ বা মানৱ অধিকাৰ ৰাষ্ট্ৰই খৰ্ব কৰা দেখা যায় বা বহু ক্ষেত্ৰত সমবেত জনতাইয়ো নিজকে অবৈধ বা বে–আইনী ৰূপলৈ প্ৰতিফলিত কৰায়৷ কিন্তু আইন ভংগকাৰী শাস্তি ভাৰতীয় দণ্ডবিধি নিৰ্দিষ্ট ধাৰা অনুসৰি বলৱৎ থাকে৷

ই–মেইল– dr.chittaranjanphdঞ্ঝgmail.com

অধিবক্তা, গুৱাহাটী