যুদ্ধ (গল্প)অংগনা ভট্টাচাৰ্য্য

সুসজ্জিত প্ৰকাণ্ড কোঠাটোৰ ফুলেৰে পৰিবেষ্টিত বিচনাখনত এটা প্ৰস্তৰ মূৰ্তিৰ দৰে স্তুতি বহি ৰয়৷ নীলা ৰঙৰ সাজযোৰে তাইক অপূৰ্ব ৰূপত তুলি ধৰে৷ তাই পিন্ধি থকা সোণৰ গহনাৰ চিকমিকনিয়ে কোঠাটোকো যেন প্ৰাণৱন্ত কৰি তোলে৷ এই সনাতন সৌন্দৰ্য্যত বুৰ গৈ কিছু পৰ পিছতেই হয়তো সৌজন্যই তাইক আঁকোৱালি ল’ব৷ বুকুৰ মাজত সুমুৱাই লৈ আদৰ কৰিব৷ আৰু হয়তো প্ৰথমটো নিশাতেই তাইক তেওঁৰ পত্নীৰ স্বীকৃতি দিব৷ এনেতে দুটোপাল চকুলোৱে তাইৰ প্ৰসাধনহীন গাল দুখন তিয়াই তোলে৷ তাই হাত এখনেৰে দুচকুৰ অশ্ৰু মচিবলৈ লওঁতেই খাৰুৰ ভাললগা শব্দ এটাই কোঠাটোৰ নীৰৱতা ভাঙে৷ তাই নিজকে চম্ভালিব খোজে৷
এয়া উচিত নহয়৷ এয়া অন্যায়৷ আজি তাইৰ আঠমঙলা৷ ওপজা ঘৰখনৰ পৰা নতুন ঘৰখনলৈ নতুন মানুহজনৰ সৈতে গোটেই জীৱনটো কটাবলৈ আহিছে তাই৷ বৈদিক নীতি-নিয়ম আৰু সামাজিকভাৱে তাই সৌজন্যৰ পত্নী৷ তেনেস্থলত এই মুহূৰ্তত তাই নীহাৰৰ কথা ভাবি চকুপানী টোকা উচিত নহয়৷ যি হ’ল, সেয়া তাইৰ দুৰ্ভাগ্য৷ কিন্তু তাইৰ দুৰ্ভাগ্যৰ ভাৰ সৌজন্যৰ ওপৰত জাপি দিয়াটো কোনোপধ্যেই যুগুত নহ’ব৷ ইমান অন্যায় তাই কৰিব নোৱাৰে৷ বুকুত শিল লৈ হ’লেও তাই পত্নীধৰ্ম পালন কৰিব৷ নিহাৰ ভালে থাকিব৷ জানে তাই৷ তাইৰ অবিহনেও জীয়াই থাকিবলৈ শিকিব সি৷ কাৰণ সি এজন যোদ্ধা জীৱনৰ৷ শৈশৱৰ পৰাই যুঁজিছে সি জীৱনৰ সৈতে৷ এইবাৰো যুঁজিব৷ আৰু ঘৰখনৰ ডাঙৰ ল’ৰাৰ দায়িত্ব পালন কৰিবলৈ নিজকে কুশলে ৰাখিব সি৷
বাৰ বাজিবলৈ দহ মিনিটমান থাকোঁতেই সৌজন্য কোঠালৈ সোমাই আহে৷ তাই নিজৰ মাজতেই ইমান বুৰ গৈ আছিল যে ইমান পৰে যে সৌজন্য কোঠালৈ অহা নাই, তাই মনেই কৰা নাছিল৷
‘‘দেৰিয়েই হ’ল৷ তুমি চাগে বেয়া পাইছা৷ ইশু শোৱা নাছিল৷ টিভি চাই মোৰ কোলাত টোপনি যোৱাটো তাৰ অভ্যাস হৈ গৈছে৷ তাৰ পিছতহে মাকে তাক সিহঁতৰ কোঠালৈ লৈ যায়৷ আজিও তাক শুৱাইহে আহিলো মই৷ নহ’লে সি দিগদাৰ কৰিব৷ বুজা হোৱা নাই যে৷’’
সৌজন্যৰ কথাখিনি ভালেই পালে তাই৷ নিজকে সুস্থিৰ কৰিবলৈ তাইকো এইখিনি নিৰ্জনতাৰ প্ৰয়োজন আছিল৷ তাই মিচিকিয়াই হাঁহে৷ কোনো আড়ষ্টতা নেদেখুৱাকৈ লাহেকৈ তেওঁ তাইৰ কাষতেই বহে৷ বৰ ধুনীয়াকৈ বন্ধুৰ দৰে কথা পাতে তাইৰ সৈতে৷
ঃ চোৱা স্তুতি৷ এইখন তোমাৰ ঘৰ৷ তোমাৰ মতে ঘৰখন চলাব লাগিব৷ ঘৰখনৰ দায়িত্ব তুমিয়েই ল’ব লাগিব৷ বেলেগনো আছে কোন? দেউতাৰ বয়স হৈছে৷ বৌৰ কথা জানাই৷ দাদাৰ মৃত্যুৰ পিছত তেওঁ যেন নিজকে হেৰুৱাই পেলাইছে৷ কেৱল ইশুক লৈয়েই তেওঁ জীয়াই আছে৷ বৰ আন্মনা হৈ থাকে তেওঁ৷ গতিকে তুমিয়েই সকলোবোৰ চম্ভালিব লাগিব৷
ঃ মই আপোনাৰ প্ৰতিটো কথাতেই সহযোগ কৰিম৷
ঃ জানো মই, তুমি যে এনেকৈয়ে ক’বা৷
প্ৰায় এঘণ্টামান বিভিন্ন কথা পতাৰ পিছত হঠাতে সৌজন্যই তাইৰ সোঁহাতখন নিজৰ হাতৰ মাজত সোমাই লয়৷ তাই সামান্য অসহজবোধ কৰে৷ তেওঁ তাইৰ মুখখন তুলি ধৰি কয়, ‘‘ভয় খাইছা নেকি? আজি তোমাৰ বহুত ভাগৰ লাগিছে৷ মোৰো৷ শুই যোৱা সোণজনী মোৰ৷ মৰম কৰিবলৈ গোটেই জীৱনটো পৰি আছে৷ আজি ভালকৈ জিৰাই লোৱা৷’’
তাইৰ কপালত লাহেকৈ চুমা এটা খাই সৌজন্যই তাইক শুৱাই দিয়ে৷ প্ৰয়োজন হ’লে ৰাতি মাত লগাবলৈ কৈ তেওঁ নিজেও শুই পৰে৷ তাইৰ মনটো ফৰকাল হয়৷ অনেক যাতনা ভুগি অিনচ্ছাস্বত্ত্বেও বিয়াত বহিলেও স্বামী হিচাপে যে এজন ভাল মানুহ পালে তাকেই ভাবি মনটো কিছু শান্ত হয়৷ প্ৰশান্তিৰে উশাহ লয় তাই৷
বৰ সুন্দৰকৈ স্তুতিৰ দিনবোৰ বাগৰে৷ সঁচাকৈয়ে ঘৰখনৰ সমস্ত দায়িত্ব তাইৰ ওপৰতেই পৰে৷ ইশুৱে ঘৰখন পোহৰাই ৰাখে৷ খুৰাকক বৰ ভাল পায় সি৷ ইশু সাতমহীয়া হওঁতেই দেউতাকৰ হেনো মৃত্যু হয়৷ এই আকস্মিক মৃত্যুৰ কাৰণ সি আজি পাঁচবছৰে কোনেও উদ্ধাৰ কৰিব পৰা নাই৷ এই সকলোবোৰ কথাই বৌৱেকক আৱৰি থাকে৷ সেইকাৰণেই চাগে মানুহগৰাকী অত্যন্ত খেয়ালী মনোভাৱৰ৷ নিজৰ মাজতেই ব্যস্ত থাকে তেওঁ৷ অৱশ্যে স্তুতিয়ে তেওঁৰ পৰা কোনো অসুবিধা পোৱা নাই৷ শান্ত-সমাহিত মানুহজনীক কিন্তু দেউতাকে বৰ এটা পচন্দ নকৰে যেন লাগে স্তুতিৰ৷
সৌজন্যই ইশুক শুৱাই থৈ অহালৈকে স্তুতিয়ে তাইৰ প্ৰিয় উপন্যাস এখন মেলি লয়৷ যি নহওঁক, ঘৰখনত যে তাই অত্যন্ত পঢ়াৰ এটা পৰিৱেশ পাইছে৷ হাই-কাজিয়া নলগা সুপৰিশীলিত পৰিয়াল এটা৷ সকলো নিজৰ কামত ব্যস্ত৷ এইকেইদিন দিনটো তাই শহুৰেকৰ সৈতে অকলেই আছে৷ সৌজন্য কলেজলৈ যায়৷ বৌৱেকেও প্ৰাইভেট কলেজ এখনত কাম কৰে৷ ইশু স্কুললৈ যায়৷ বিয়াৰ বাবে তাই এমাহৰ ছুটি লৈছে৷ ছুটি শেষ হ’লেই তায়ো স্কুললৈ অহা-যোৱা কৰিব৷ স্কুলত জইন কৰিবলৈ আৰু মাত্ৰ পোন্ধৰ দিন আছে৷ শহুৰেকে স্কুলত জইন কৰাৰ আগতেই এবাৰ ঘৰত থাকি আহিবলৈ কৈছে তাইক৷ মনে মনে তাই ভালেই পালে৷ সৌজন্য আহিলে তাই কথাটো উলিয়াব আজি৷
কিছুপৰ পিছত সৌজন্য কোঠালৈ সোমাই আহে৷ তাই দুদিনমান পিছতেই ঘৰলৈ যোৱাৰ কথা কয়৷ কিন্তু আচৰিতভাৱে সৌজন্য গহীন হৈ থাকে৷
ঃ আপুনি যদি বেয়া পায়, মই নাযাও তেন্তে ঘৰলৈ৷
ঃ বেয়া কিয় পাম স্তুতি? কিন্তু ঘৰলৈ যোৱাৰ আগতে তুমি মোৰ বিষয়ে দুটামান কথা জানিব লাগিব৷ আচলতে মই বুজিব পাৰিছো স্তুতি, তুমি বৰ আজলী৷ সৰল মনৰ ছোৱালী৷ তুমি নিজেই সুবিধা বুলি ভাবি আছিলোঁ মই৷ কিন্তু তুমি দেখোন এতিয়ালৈকে মোৰ প্ৰতি কোনো অভিযোগ অনা নাই?
সৌজন্যই কি ক’ব বিচাৰিছে স্তুতিয়ে পলকতে বুজি পালে৷ এসপ্তাহ হৈ গ’ল৷ অথচ আজিলৈকে সিহঁত একাত্ম হোৱা নাই৷ একেলগে শুইছে৷ সৌজন্যই মৰমো কৰিছে তাইক৷ কিন্তু সেই মৰমে পতি-পত্নীৰ অত্মীয়তাক স্পৰ্শ কৰিব পৰা নাই৷ স্তুতি আহত হোৱা নাই তথাপি৷ কাৰণ নীহাৰৰ পৰা আঁতৰি আহিবলৈ তাইক অলপ সময়ৰ প্ৰয়োজন হ’ব৷ যি হৈছে ভালৰ কাৰণে হৈছে বুলি এই বিষয়টোৰ প্ৰতি কাণষাৰ কৰা নাই তাই৷ কিন্তু কথাটো সঁচাকৈয়ে মন কৰিবলগীয়া হৈছে৷ সাতটা ৰাতি পাৰ হৈ গ’ল৷ কিন্তু সৌজন্যই কিয় তাইক স্বামীৰ অধিকাৰেৰে সামৰি লোৱা নাই? কি কৰা উচিত তাই? তেওঁক কিবা সোধা উচিত নেকি? নে নীহাৰৰ কথাটো কৈ দিয়া উচিত?
নাঃ৷ নীহাৰৰ কথাটো নুলিয়ায় তাই৷ মিছাতে সেই কথাটো খুচৰি উলিওৱাৰ কোনো যুক্তি নাই৷
‘‘আচলতে কি জানা স্তুতি? মই খোলাখুলিকৈয়ে কওঁ এটা কথা৷ যিহেতু তুমিও উচ্চ শিক্ষিতা আধুনিক মনৰ ছোৱালী৷’’
সৌজন্যৰ মাতত মচক খাই উঠে তাই৷ নিজৰ মনটোক চম্ভালি তাই উত্তৰ দিয়ে,
ঃ আপোনাৰ ক’বলগীয়াখিনি নিশ্চিন্তে কওক৷ মই শুনি আছো৷
ঃ শুনা স্তুতি৷ পৰিপক্ক মনৰ ছোৱালী তুমি৷ আশা কৰোঁ মোৰ কথাখিনি বুজিবা৷ প্ৰেম সকলোৰে জীৱনলৈ আহে৷ এয়া অতি স্বাভাৱিক কথা৷ মোৰ জীৱনলৈও প্ৰেম আহিছিল৷ শৈশৱৰে বন্ধু আছিলো আমি৷ একেলগে একে শ্ৰেণীতো পঢ়ো৷ কেতিয়াকৈ আমাৰ মাজত প্ৰেম হ’ল গমেই নাপালো৷ আমি গভীৰ প্ৰেমত নিমজ্জিত হৈ থাকোঁতেই ইফালে তাইৰ ঘৰত বিয়াৰ কথা-বতৰা চলে৷ তেতিয়া আমি বিএ পাছ কৰি উঠিছোহে মাত্ৰ৷ হঠাতেই এদিন ভাল চাকৰি কৰা ল’ৰাৰ খবৰ পাই তাইৰ বিয়া ঠিক কৰে৷ আমি দুয়ো বহুত কাকুতি কৰাৰ পিছতো আমাৰ কাকুতি নৰজে৷ কাৰণ তেতিয়া মই মাত্ৰ এজন ছাত্ৰহে৷ অিনচ্ছাসত্বেও তাই বিয়া হৈ যায়৷ মই ভাঙি পৰো৷ তথাপি মন ভাল কৰিবলৈকে বিশ্ববিদ্যালয়লৈ পঢ়িবলৈ গুচি যাওঁ৷ ইমানলৈকে সকলো ঠিকেই আছিল৷ কিন্তু বিয়াৰ মাত্ৰ ডেৰ বছৰ পিছতেই তাই বিধৱা হয়৷ তাইৰ কোলাত তেতিয়া এটা নৱজাতক৷ এই কথা জানিব পাৰি মই পাগলৰ দৰে হৈ পৰো৷ লাহে লাহে মই পুনৰ তাইৰ প্ৰতি দুৰ্বল হওঁ৷ পঢ়া-শুনা শেষ কৰি ইমান বছৰ পিছত চাকৰি কৰি তাইকেই বিয়া পাতিম বুলি প্ৰস্তাৱ দিওঁ৷ কিন্তু দেউতাই দুৰ্ঘোৰ আপত্তি কৰে৷ ঘৰৰ কথা পেলাব নোৱাৰি মই তোমাৰ সৈতে বিয়াত বহিছো৷ কিন্তু নিজকে সুস্থিৰ কৰিবলৈ মই অলপ সময় বিচাৰিছো তোমাৰ পৰা৷ কাৰণ এতিয়াও মনে-প্ৰাণে তাইকেই ভাল পাওঁ মই৷ ইয়াত তোমাৰ কোনো দোষ নাই৷ কিন্তু ময়ো নিৰুপায়৷ মোক বুজিবলৈ চেষ্টা কৰা স্তুতি৷ মোক আমাৰ সম্পৰ্কটোৰ সৈতে সহজ হ’বলৈ অলপ সময় দিয়া প্লিজ৷