মৌলবাদ (ড॰ চিত্তৰঞ্জন বৰুৱা)

মৌলবাদী চেতনাক বহুতে পূৰ্ণাংগ দৰ্শনৰ শাৰীত স্থান দিলেও মৌলবাদ সেই নিৰ্দিষ্ট ধৰ্মৰ দৰ্শনৰ সৈতে তুলনা নহয়৷ উদাহৰণ স্বৰূপে কোনো নিৰ্দিষ্ট ধৰ্মৰ যোগে ব্যক্তিয়ে নিজৰ খেয়াল-খুচি অনুসৰি নিজধৰ্মক প্ৰাধান্য দি অন্য ধৰ্মৰ ৰীতি-নীতি-সংস্কৃতি বা অন্য ধৰ্মৰ ব্যক্তিক ঘৃণা কৰে- সেয়া ধমীৰ্য় ব্যভিচাৰ৷ সেয়া ধম¹য় পবিত্ৰ দৰ্শনৰ আচৰণ নহয়৷ সেয়ে বহু আলোচক-সমালোচক আৰু অধ্যয়ন কৰা ব্যক্তিয়ে মৌলবাদৰ কৰ্মসূচীক দৰ্শন হিচাপে মানি ল’ব নোখোজে৷ কিন্তু প্ৰতিটো পবিত্ৰ ধৰ্ম, ধৰ্মাচৰণ নিঃসন্দেহে দৰ্শন হয়৷ সেয়ে ধম¹য় দৰ্শন আৰু মৌলবাদী আচৰণ একে নহয়৷ ধম¹য় মৌলবাদী সমাজে সদায় ৰক্ষণশীলতা-পৰম্পৰা আৰু নিজৰ অস্তিত্বৰ প্ৰতি সচেতন হয়৷ সদায় মৌলবাদীসকলে আধুনিক নাস্তিকতাতকৈ পৌৰাণিক চেতনা আৰু প্ৰভাবক গুৰুত্ব দিয়ে৷
    এতিয়া আহো ৰাজনৈতিক মৌলবাদ বা মৌলবাদৰ কৰ্মসূচীৰ সৈতে ৰাজনীতি কিদৰে সম্ভৱ৷ বিশ্বৰ প্ৰায়বোৰ গণতান্ত্ৰিক ৰাষ্ট˜ই ধৰ্মক পক্ষপাত মুক্ত আৰু নিৰপেক্ষ ধাৰণাৰে আচৰণ কৰে৷ হলেও ৰাষ্ট˜বোৰে আচৰণগতভাৱে বা বিশ্বৰাষ্ট˜ নীতি আৰু সমবিকাশৰ চেতনাক আওকান কৰি ধম¹য় মৌলবাদ আৰু ৰাজনীতি একাকাৰ কৰিব নোৱাৰে৷ পূৰ্বে কোৱাৰ দৰে মৌলবাদী কৰ্মসূচী আৰু ধম¹য় দৰ্শন একে নহয়৷ তাতে সাংবিধানিক আইন অনুসৰি ধৰ্মৰ প্ৰতি আইনী আচৰণ জনস্বাৰ্থ আৰু বিশ্ব সমাজ স্বাৰ্থৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল৷ ভাৰতৰ গণতান্ত্ৰিক ৰাজনৈতিক আইনী প্ৰক্ৰিয়াত ৰাজনীতি –
(ক) ধৰ্মৰ দ্বাৰা পৰিচালিত নহয় বা ধৰ্মৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি ৰাজনীতি বা চৰকাৰ গঠন হয়৷
(খ) মৌলবাদৰ (সকলো ধৰ্ম) দল, চৰকাৰ আৰু গঠন হোৱা চৰকাৰৰ নতুবা চৰকাৰী অংগসমূহৰ কৰ্মসূচী নহয়৷
(গ) সাংবিধানিক আইন অনুসৰি ধম¹য় উপাসনা, সাজপাৰৰ পৰা পোনবাটেই কোনো ধম¹য় গুৰু বা মৌলবাদী নেতাক দেশ বা ৰাজ্যৰ নেতৃত্ব দিয়াৰ সাংবিধানিক নিয়ম নাই৷ কাৰণ ১৯৭৬ চনৰ সংবিধান সংশোধনীয়ে ধৰ্মনিৰপেক্ষ আদৰ্শক সাংবিধানিক দৰ্শন আইন হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছে৷ সমভাবেই ন্যায়ালয়ে কোৱাৰ দৰে No religion has fundamental Right to degrade other Religions.
    কিন্তু এই কথাও অতি গুৰুত্বপূৰ্ণভাৱে ভাৰতৰ সংবিধানৰ দৰ্শনক চেৰাই ভাৰতৰ ৰাজনীতিত ধৰ্মই গা কৰি উঠিছে৷ কিছু বছৰৰ পৰা ভাৰতীয় গণতান্ত্ৰিক ৰাজনৈতিক পৰম্পৰাত ধম¹য় মৌলবাদ বা মৌলবাদীসকলৰ প্ৰভাৱ বা ৰাজনৈতিক কৰ্মসূচীৰ অংগ হৈ পৰিছে৷ ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক সমাজত পৌৰাণিক পৰম্পৰাগত সমাজৰ চৰ্চাৰ প্ৰাদুৰ্ভাব ধম¹য় গোড়া নেতা আৰু মৌলবাদী নেতাৰ নেতৃত্বত গঢ়ি উঠিছে৷
এতিয়া আলোচনা কৰা হওক মৌলবাদ, ধম¹য় মৌলবাদ আৰু ৰাজনৈতিক মৌলবাদৰ কিছু প্ৰাসংগিক আইনী ব্যৱস্থাক লৈ Article ১৮ of Universal declaration of Human Rights (UDHত্ম) ত বিশ্ব জনগণক নিজা উপাসনা আৰু বিশ্বাসৰ অধিকাৰ প্ৰদান কৰিছে (Right to our own beliefs) UDHত্ম ১ এই আন্তঃৰাষ্ট˜ীয় বিশ্বমানৰ আইনী ঘোষণাই ধৰ্ম আৰু বিশ্বাসক –
– এক গতিশীল দিশেৰে চিন্তা চৰ্চা কৰা
– ধৰ্ম নিৰপেক্ষ দিশেৰে ধৰ্মক সন্মান কৰা
– উপাসনা আৰু ধৰ্মীয় অধিকাৰসমূহক নিৰপেক্ষ দিশেৰে ৰাষ্ট˜ই আইন আৰু সাংবিধানিকভাবে থিৰাং কৰাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া৷
    এই ঘোষণাই আন্তঃৰাষ্ট˜ীয় আইনে ধৰ্মক উদগণি দিয়ে৷  The equal treatment to learnce of all religion under international law, State law and Soverign Constitution যি নীতি ভাৰতৰ সাৰ্বভৌম সংবিধানেও মানি লৈছে – প্ৰস্তাবনাৰ জৰিয়তে  (Sovereign Socialist Secular democratic Republic) হিচাপে৷ সেইদৰে  S.R. Bommai-vs-Union of India গোচৰত ৰায়দান কৰি উচ্চতম ন্যায়ালয়ে ধৰ্ম নিৰপেক্ষ ধাৰণাক অধিক মাত্ৰা দিছে৷ ৰাষ্ট˜ৰ কোনো ধম¹য় নিৰ্দেশনা বা ধম¹য় নীতি সম্পক¹য় অৰিহণা নেথাকিব৷
    ভাৰতৰ সংবিধানে চৰকাৰক পৰামৰ্শ প্ৰদান কৰি কোৱা হৈছে যে  ‘Uniform Civil Code’ ১ কথা৷ ইয়াৰ দ্বাৰা যে ৰাষ্ট˜ীয় সুৰক্ষা যে সম্ভৱ, সংবিধানৰ আধাৰত সেয়া উচ্চতম ন্যায়ালয়ে স্বীকাৰ কৰে যদিও পিছলৈ P. Bansilal-vs-state of Andhra Pradesh, M. Avadesh-Vs-Union of India গোচৰৰ অন্তত উচ্চতম ন্যায়ালয়ে কয় “The exactment of a Uniform Civil Code all at one may be Counterproductive to the Unity of the nation” সেয়াও ধৰ্মৰ প্ৰতি ৰাষ্ট˜ৰ আইনী নিৰ্দেশতেই কাম্য নহয়৷
    শেষত উল্লেখ কৰা ভাল যে মৌলবাদ বা মৌলবাদী চেতনা বা কৰ্মসূচী কোনো আন্তঃৰাষ্ট˜ীয় আইনৰ দেশৰ সংবিধান বা আভ্যন্তৰীণ ৰাষ্ট˜ীয় বা ৰাজ্যিক আইনৰ বিষয় নহয় বা ন্যায়ালয়ৰ দ্বাৰা নিৰ্দ্ধাৰিত কোনো বিচাৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ ৰায় বা সিদ্ধান্ত নহয়৷ মৌলবাদ (সকলো ধৰ্মৰ) হ’ল ধম¹য় গোড়ামিৰে অতি সংকীৰ্ণ বিস্তাৰ, নিজক উচ্চ বা উৎকৃষ্টতম বুলি জাহিৰ কৰি ধৰ্মনিৰপেক্ষ আৰু আন্তঃৰাষ্ট˜ীয় ধৰ্মনিৰপেক্ষ আচৰণক অমান্য কৰা প্ৰক্ৰিয়াহে৷ যেনে ইয়াৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত এচামে ধম¹য় মৌলবাদক ৰাজনীতিৰ অংশ কৰি সমাজ, দেশ আৰু বিশ্বক অস্থিৰ কৰাত ব্যস্ত৷ পুনৰবাৰ দোহাৰো যে ধৰ্ম-ধম¹য় দৰ্শন, সাংবিধানিক ধৰ্মনিৰপেক্ষ ব্যৱস্থা ৰক্ষাত মৌলবাদ একে নহয়৷ মৌলবাদ, মূল ধম¹য় দৰ্শন আৰু সাংবিধানিক ধৰ্মনিৰপেক্ষ দৰ্শনৰ শত্ৰু আৰু ৰাজনৈতিক অস্থিৰতাৰ মূল কাৰণ৷