মাদলাপাঞ্জিৰ কেইখনমান ৰাজকীয় পত্ৰ

ভাৰতবৰ্ষৰ এখন অন্যতম প্ৰাচীন তীৰ্থক্ষেত্ৰ ৰূপে শ্ৰীপুৰুষোত্তম ক্ষেত্ৰ কিম্বা শ্ৰীক্ষেত্ৰই অতীজৰে পৰা প্ৰসিদ্ধি লাভ কৰি আহিছে৷ এই প্ৰসিদ্ধিৰ মূল কাৰণ আছিল তাৰ সুকীয়া সংস্কৃতি, যাক কোৱা হয় “জগন্নাথ সংস্কৃতি”৷ আধ্যাত্মিকতাৰ লগতে, মানৱ জীৱনৰ দৈনন্দিন জীৱন প্ৰণালীৰ ওপৰত আধাৰিত এই সংস্কৃতিয়ে প্ৰাচীন কালৰে পৰা দেশৰ কোণে কোণে নিজৰ প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰি আহিছে৷ প্ৰভু জগন্নাথৰ ওপৰত আধাৰিত ভিন্ন কবিতা আৰু গীতসমূহ আজিও ভাৰতবৰ্ষৰ প্ৰান্তে প্ৰান্তে প্ৰচলিত হৈ আহিছে৷ “গীত গোবিন্দম” ১ কথাকেই যদি ধৰা হয়, “ৰাধা” চৰিত্ৰৰ সৃষ্টিকৰ্তা কবি শিৰোমণি জয়দেৱৰ এই অমূল্য ৰচনাৰ ৰাধা কৃষ্ণৰ ৰাসলীলাৰ বৰ্ণনা জম্মু–কাশ্মীৰৰ বাচহৌলী চিত্ৰ, হিমাচলৰ পাহাৰী চিত্ৰ আদিত দেখিবলৈ পোৱা যায়৷ আনহাতে কেৰেলাৰ গুৰুৱায়ুৰ মন্দিৰত পূজা অচ্চৰ্না, গীত গোবিন্দমৰ শ্লোকেৰে কৰাৰ উপৰিও, তামিলনাডুত যুগ যুগ ধৰি চলি অহা ৰাধা কল্যাণম ‘‘ৰাধাৰ বিবাহ’’ প্ৰথাত আজিও গীত গোবিন্দম পৰিৱেশন কৰিয়েই পালন কৰা হয়৷ ইফালে মণিপুৰৰ পাৰম্পৰিক ৰাসলীলা নৃত্যও গীত গোবিন্দমৰ গীততেই পৰিৱেশন কৰি অহিছে৷ কবলৈ গ’লে জগন্নাথ সংস্কৃতি, এক প্ৰকাৰে তেতিয়াৰ ভাৰতৰ অন্য ৰাজ্য, সাম্ৰাজ্যসমূহৰ সৈতে সম্পৰ্ক স্থাপন কৰাৰ অন্য এক মাধ্যমো আছিল৷ সময়ে সময়ে কলিংগ সাম্ৰাজ্য, ভিন্ন ৰাজ–কুলৰ ৰজাৰ অধীনলৈ আহিলেও, জগন্নাথ সংস্কৃতি বা পুৰীধামৰ মহত্বক কিম্বা মানদণ্ডক কিন্তু কেতিয়াও ক্ষুণ্ণ হ’বলৈ দিয়া নাছিল৷ আনকি আফগানীসকলৰ আক্ৰমণৰ পিছত, মোগল সম্ৰাট আকবৰেই, ৰামচন্দ্ৰদেৱক পুৰীৰ গজপতি স্থান প্ৰদান কৰি জগন্নাথ সংস্কৃতিক প্ৰচাৰ মাধ্যমৰ যোগেদি ভাৰতৰ অন্য সাম্ৰাজ্যসমূহৰ সৈতে মধুৰ ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিবলৈ উপদেশ দিছিল৷ এই মধুৰ সম্পৰ্ক পুৰীৰ গজপতিয়ে অন্য ৰাজ্যসমূহৰ লগতে অসমৰ আহোম ৰজা সকলৰ সৈতেও যে স্থাপন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, তাৰ প্ৰমাণ জগন্নাথ মন্দিৰৰ মাদলাপাঞ্জিত দস্তাৱেজ কৰি থৈ যোৱা কেইখনমান ৰাজকীয় চিঠিৰ পৰাই পোৱা যায়৷ 

পুৰীৰ গজপতিসকলে সময়ে সময়ে অন্য প্ৰান্তৰ ৰজাসকলৰ সৈতে কেনেদৰে সম্বন্ধ গঢ়ি তুলিছিল, তাৰ ঐতিহাসিক দলিলৰূপে শ্ৰীমন্দিৰত সংৰক্ষিত কৰি ৰখা হৈছিল৷ ওড়িশাৰ গজপতিসকলৰ দ্বাৰা প্ৰেৰণ কৰা সেই ৰাজকীয় পত্ৰক কোৱা হৈছিল “ছামু চিতৌ”৷ গজপতিৰ নিৰ্দেশানুক্ৰমে এই ৰাজকীয় পত্ৰসমূহৰ লিখিত প্ৰমাণৰূপে শ্ৰীমন্দিৰৰ কৰ্মকৰ্তা “দেউল কৰণ” সকলে তাল গছৰ পাতত লিখি সংৰক্ষিত কৰিছিল৷ এনেদৰে পুৰী মন্দিৰ আৰু পুৰী প্ৰশাসনৰ অধীনত চলা কামকাজক য’ত লিখি ৰখা হৈছিল, তাকেই কোৱা হয় “মাদলাপাঞ্জি”৷ সেই মাদলাপাঞ্জিতেই গজপতিয়ে অসমৰ আহোম ৰজা আৰু গোৱালপাৰাৰ ৰজালৈ পঠিওৱা চিঠি কেইখনৰ সবিশেষ বৰ্ণনা কৰা পোৱা গৈছে৷ সেই চাৰিখন ৰাজকীয় চিঠি পুৰীৰ গজপতি ৰামচন্দ্ৰদেৱ –দ্বিতীয়ই, বীৰকেশৰীদেৱ আৰু দিব্যেসিম্বাদেৱে নিজৰ নিজৰ শাসনকালত অসমলৈ প্ৰেৰণ কৰিছিল৷

মাদলাপাঞ্জিত উল্লেখ কৰা প্ৰথমখন চিঠিত ৰামচন্দ্ৰদেৱ–দঞ্জৱিতীয়ই ১৭৩২–১৭৩৩ শতিকাত তেওঁৰ শাসন কালৰ নৱম বৰ্ষত মাৰ্কণ্ড পাণ্ডাই অসমৰ পৰা তীৰ্থযাত্ৰী সকলক লৈ অহা আৰু তেওঁলোকৰ মন্দিৰ দৰ্শন পৰা আৰম্ভ কৰি থকা–খোৱাৰ দ্বায়িত্ব সুচাৰুৰূপে পালন কৰাৰ বাবে, তেখেতক শ্ৰীমন্দিৰৰ বহুমূল্য বস্ত্ৰৰে পুৰস্কৃত কৰা গৈছিল বুলি উল্লেখ কৰা আছে৷ পুৰী মন্দিৰত আচাম পাণ্ডাৰ কথা প্ৰায়ে শুনো৷ তেওঁলোকৰ কোনো জনৰ মুখত সলসলীয়া অসমীয়া কোৱা শুনি প্ৰথমে অসমীয়া বুলিয়েই মই ভাবিছিলোঁ৷ কিন্তু আজি বুজি পাইছো, এই আচাম পাণ্ডা বা অসম পাণ্ডাসকল সেই মাৰ্কণ্ড পাণ্ডাৰে বংশধৰ, যিসকলে গজপতিৰ অনুমতি ক্ৰমে অসমৰ তীৰ্থযাত্ৰীসকলৰ দ্বায়িত্ত শ্ৰীমন্দিৰত আজিও পালন কৰি আহিছে৷

মাদলাপাঞ্জিত উল্লেখ কৰা দ্বিতীয়খন ৰাজকীয় পত্ৰ অনুসৰি, গজপতি বীৰকেশৰীদেৱে ১৭৪৮ শতিকাত তেওঁৰ শাসন কালৰ চতুৰ্দ্দশ বৰ্ষত, শ্ৰীমন্দিৰৰ অধীক্ষক আৰু কাৰ্যনিৰ্বাহী বিষয়াসকলক অসম ৰজাৰ শ্ৰীমন্দিৰ প্ৰৱেশৰ মুহূৰ্তত সসন্মানেৰে আদৰণি জনোৱাৰ লগতে, প্ৰভু জগন্নাথৰ পবিত্ৰ মালাৰ উপৰিও, মন্দিৰৰ বহুমূল্য সামগ্ৰী উপহাৰ প্ৰদান কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিছিল৷ ইয়াৰ পৰা পুৰীৰ ৰজা আৰু অসমৰ ৰজাৰ মাজত থকা মৈত্ৰেয়ী আৰু সদ্ভাৱৰ সম্পৰ্কই পৰিলক্ষিত হয়৷