শৈশৱৰ অদ্বিতীয় বন্ধু পুতলা(গৌতম মালাকাৰ)

সময়ৰ লগে লগে আমাৰ জাতীয় সংস্কৃতিৰ সম্পদ স্বৰূপ থলুৱা পুতলাবোৰৰ সমাদৰ হ্ৰাস পাই আহিছে আৰু উদ্যোগজাত পুতলাৰ চাহিদা বৃদ্ধি পাইছে৷ পুতলা উদ্যোগসমূহৰ বৰ্ধিত চাহিদাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি প্ৰযুক্তিৰ উপযুক্ত প্ৰয়োগৰ জৰিয়তে বিভিন্ন স্তৰৰ শিশুৰ উপযোগীকৈ নানান পুতলা আবিষ্কাৰ কৰা দেখা গৈছে৷ পোৰা মাটি, বাঁহ–বেত–কাঠ আদিৰে নিৰ্মিত পুতলাবোৰ লাহে লাহে ঘৰ সজোৱা বস্তুত পৰিণত হৈছে আৰু কিছুমানে সংগ্ৰহালয়ত ঠাই লৈছে৷ আনহাতে উদ্যোগজাত পুতলাৰ বৈচিত্ৰ্য দিনে দিনে বৃদ্ধি পাইছে৷ যন্ত্ৰ, লাইট, শব্দ, গতি, ৰং,  ডিজাইন আদিৰ সঠিক ব্যৱহাৰ কৰি আধুনিক পুতলাবোৰ অধিক কাৰ্যক্ষম আৰু আকৰ্ষণীয় কৰি তোলা হৈছে৷ মনোযোগ, চিন্তাশক্তি, যুক্তি–বুদ্ধি, গাণিতিক পাৰদৰ্শিতা, বিজ্ঞান মনস্কতা আদি দিশৰ বিকাশৰ ওপৰত আধুনিক পুতলা নিৰ্মাতা সকলে পৰিকল্পিতভাবে গুৰুত্ব দিছে আৰু সফলো হৈছে৷ শিশুৰ আবেগিক, মানসিক আৰু শাৰীৰিক বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত এই পুতলাবোৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে৷ গতিকে পুতলা নিৰ্বাচনৰ ক্ষেত্ৰত অভিভাৱকসকল সচেতন হোৱা অতি আৱশ্যক৷ বয়স অনুসৰি পুতলাৰ ভিন্নতা কথাটো উচিত৷ শিশুৰ হাতত পুতলা এটা তুলি দিয়াৰ আগতে শিশুৰ বয়স, পুতলা কিহেৰে নিৰ্মিত, পুতলাৰ আকাৰ, ৰং, কাৰ্যকুশলতা তথা বিপদসংকুলতা  আদিৰ যথাযথ বিচাৰ কৰাটো অতি জৰুৰী৷ শিশুৰ সৰ্বাংগীণ বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত নিশ্চিতভাৱে পুতলাৰ যথেষ্ট প্ৰভাৱ পৰে৷ সদ্যোজাত শিশু এটাৰ বিভিন্ন অংগ আৰু ইন্দ্ৰিয়ৰ বিকাশত পুতলাৰ অৱদান উল্লেখনীয়৷ নৱজাতকক ঝুনুকা, শ্ৰূতিমধুৰ শব্দ কৰা, গান গোৱা, গতিমান আৰু ৰং–বিৰঙৰ পুতলাৰে খেলিবলৈ দিলে অংগবোৰৰ লগতে ইন্দ্ৰিয়বোৰ সোনকালে সক্ৰিয় হৈ উঠে আৰু মস্তিষ্কৰ বিকাশত সহায় কৰে৷ বয়স বঢ়াৰ লগে লগে শিশুৰ বুদ্ধিমত্তা আৰু শাৰীৰিক বিকাশত সহায়ক হোৱাকৈ পুতলা সলনি কৰি যাব লাগে৷

আগতে শিশুবোৰে সমনীয়াহঁতৰ লগত নিজৰ ইচ্ছানুযায়ী খেলিছিল, অভিভাৱকৰ হস্তক্ষেপ প্ৰায় নাছিল৷ গতিকে বন্ধুত্ব, সহমৰ্মিতা, সহনশীলতা, দলীয় নেতৃত্ব, সামূহিক সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষমতা, বুদ্ধি, যুক্তি আদি চেতনাৰ বিকাশ সম্ভব হৈছিল৷ বৰ্তমানৰ শিশুৰ তেনে স্বাধীনতা তুলনামূলকভাৱে বহুত কম৷ দামী দামী অত্যাধুনিক পুতলা হাতত পাইছে যদিও আজিৰ শিশুবোৰৰ স্বাধীনতা নাই, পিতৃ–মাতৃৰ পছন্দ অনুসৰি খেলিবলৈ তেওঁলোক বহুত পৰিমাণে বাধ্য৷ পৰিয়ালবোৰ সৰু হৈ অহা বা প্ৰতিবেশীৰ সৈতে ব্যবধান ৰক্ষা কৰি চলাৰ প্ৰৱণতা বাঢ়ি অহাৰ ফলত শিশুবোৰে সংগীহীনতাত ভুগিছে৷ অত্যধিক ব্যস্ততাৰ বাবে আনকি পৰিয়ালৰ লোকসকলেও শিশুক পৰ্যাপ্ত সময় দিব নোৱাৰা অৱস্থা এটাৰ সৃষ্টি হৈছে৷ অকলে অকলে যান্ত্ৰিক পুতলাৰ সৈতে খেলি খেলি শিশুবোৰৰ মানসিকতাত বহুত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পৰিছে৷ শিশু–মনৰ পৰা আবেগ–অনুভূতি, বিনয়,  দয়া–ক্ষমা, কৰ্তব্য–দায়িত্ব, উচিত–অনুচিত এনেবোৰ মানবীয় বিষয় লাহে লাহে অন্তৰ্ধান হ’বলৈ লৈছে৷ আন আত্মীয়ৰ পৰা প্ৰয়োজন অনুসৰি সময় বা সংগ নোপোৱা শিশুবোৰৰ কিছু অভাৱ এই পুতলাবোৰে পূৰণ কৰিছে যদিও সিহঁতক ব্যক্তি কেন্দ্ৰিক কৰি তুলিছে৷ বজাৰত উপলব্ধ সৰহভাগ পুতলাই শিশুবোৰক প্ৰতিযোগিতামূলক শিক্ষা দিয়ে৷ জিকিব পৰাটোৱেই এই পুতলাবোৰৰ মুখ্য শিক্ষা, যেন–তেন–প্ৰকাৰেণ লক্ষ্যত উপনীত হোৱাৰ প্ৰৱণতা গঢ়ি তুলি শিশুৰ মনবোৰ অসংবেদনশীল, যান্ত্ৰিক আৰু অত্যধিক প্ৰতিযোগিতামূলক কৰি তোলে৷ গতিকে শিশুবোৰৰ ধৈৰ্য গুণ কমি যায়, অসহিষ্ণু হয় আৰু বন্ধুত্ব বা আন আত্মিক সম্পৰ্ক গঢ়ি তোলাত ব্যৰ্থ হয়৷

   ইণ্টাৰনেট সেৱাই প্ৰসাৰ লাভ কৰাৰ লগে লগে ডিজিটেল আৰু ইলেকট্ৰনিক উপকৰণ সমূহৰ ব্যৱহাৰ দ্ৰুত গতিত বৃদ্ধি পাইছে আৰু যুগ যুগ ধৰি প্ৰচলিত হৈ অহা পুতলা খেলা ক্ৰমান্বয়ে এলাগী হৈ পৰিছে৷ বৰ্তমান সময়ত মোবাইল, টেবলেট, পাল্মটপ, লেপটপ, ডেস্কটপ আদি ঘৰে ঘৰে উপলব্ধ হৈছে আৰু ডিজিটেল গেমছ সকলোৰে বাবে সহজলভ্য হৈ পৰিছে৷ ন–ন ইলেকট্ৰনিক বা ডিজিটেল গেমছৰ প্ৰতি শিশুৰ পৰা যুবকলৈকে সকলোৰে আকৰ্ষণ আৰু আসক্তি অকল্পনীয় ভাবে বৃদ্ধি পাইছে৷ স্কুলীয়া শিক্ষা ব্যৱস্থাৰ ডিজিটেলাইজেশ্বনৰ ফলত কোমল বয়সৰ ছাত্ৰ–ছাত্ৰীৰ হাতত মোবাইল দিয়াটো অভিভাৱকসকলৰ বাবে বাধ্যতামূলক হৈ পৰিছে৷ ভাল–বেয়া, উচিত–অনুচিতৰ বোধ নথকা এনেবোৰ শিশুক গেমছ বা আন সস্তীয়া মনোৰঞ্জনৰ বিষয়বোৰে লালায়িত কৰে৷ পঢ়া বা নিজৰ সম্ভাৱনাপূৰ্ণ প্ৰতিভাৰ বিকাশ ঘটাব পৰা অনুশীলন তথা কৰ্মৰাজিৰ পৰা বিৰত থাকি অত্যধিক সময় মোবাইল গেমছত অতিবাহিত কৰাৰ ফলত তেওঁলোকৰ সৰ্বাংগীণ উন্নয়নৰ প্ৰতি ভাবুকিৰ সৃষ্টি হৈছে৷ শিশুক ব্যস্ত বা শান্ত ৰাখিবৰ উদ্দেশ্যে পিতৃ–মাতৃয়ে সিহঁতৰ হাতত মোবাইল বা টিভিৰ ৰিমোট তুলি দিছে যাৰ নেতিবাচক প্ৰভাৱ খুব কম সময়ৰ ভিতৰতে স্পষ্ট হৈ পৰিছে৷ ইয়াৰ প্ৰভাৱ এনে পৰ্যায় পাইছেগৈ যে বহুত কিশোৰ–যুবকে পৰিয়ালৰ আন সদস্যসকলৰ লগত অভব্য আচৰণ কৰিবলৈ লৈছে আৰু আনকি আত্মহত্যাৰ দৰে চৰম পদক্ষেপ ল’বলৈ বাধ্য হৈছে৷ পুতলা খেলে জীৱনবোধৰ উপযুক্ত শিক্ষাৰ জৰিয়তে আনন্দ–উৎসৱ আৰু দলীয় বা সামূহিক সহবাসৰ মাজেদি জীৱন উপভোগ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰাৰ বিপৰীতে ডিজিটেল গেমছবোৰে শিশুবোৰক সমাজৰ মূল সুঁতিৰ পৰা বিচ্ছিন্ন কৰি অতিমাত্ৰা আত্মকেন্দ্ৰিক, অসহিষ্ণু আৰু সংযমহীন কৰি তুলিছে৷ এই খেলবোৰ শিশুবোৰৰ ইমানেই প্ৰিয় যে তেওঁলোকৰ বাবে আন সকলো কথা বা সম্পৰ্ক গুৰুত্বহীন, অদৰকাৰী হৈ পৰিছে৷ আনকি ভৱিষ্যতৰ সফল জীৱনৰ লক্ষ্যও নিষ্প্ৰয়োজন বুলি অবেহেলা কৰি তেওঁলোক গেমছবোৰত নিমজ্জিত হৈ পৰিছে৷ গাড়ী, ঘৰ, স্কুল–কলেজ,  বজাৰ, পাৰিবাৰিক–সামাজিক অনুষ্ঠান আদি সকলোতে তেওঁলোকৰ যান্ত্ৰিক উপস্থিতিয়ে মনস্তাত্বিক আৰু চিন্তাবিদসকলক উদ্বিগ্ন কৰি তুলিছে৷ শিশু বিশেষজ্ঞ তথা সচেতন মহলে শিশুৰ এনে বৰ্ধিত প্ৰৱণতাক মনোৰোগ হিছাপে চিহ্নিত কৰিছে আৰু ইয়াৰ উপযুক্ত প্ৰতিকাৰৰ বাবে উপায়ৰ সন্ধান আৰম্ভ কৰিছে৷