আন্তৰ্জাতিক মাতৃভাষা দিৱসঃ এটি অৱলোকন(নাছিৰ আহমেদ)

১৯৪৭ চনৰ ১৪ আগষ্টত দ্বি–জাতি তত্ত্বৰ ভিত্তিত ভাৰতৰ পৰা দ্বিখণ্ডিত হৈ পাকিস্তান ৰাষ্ট্ৰৰ জন্ম হৈছিল৷  এক দীৰ্ঘতম ভৌগোলিক ব্যৱধান আৰু ভাষাগতভাবে পাৰ্থক্য থকা সত্বেও একেবাৰে পূব খণ্ডত অৱস্থিত পূৰ্ব বংগ পৰৱৰ্তী পূব পাকিস্তান নাম লৈ একেবাৰে পশ্চিম প্ৰান্তত অৱস্থিত পশ্চিম পাকিস্তানৰ লগত যুক্ত হৈ পাকিস্তান নামেৰে এটি ইছলামিক ৰাষ্ট্ৰ গঠন হৈছিল৷ পশ্চিম পাকিস্তানৰ ইছলাম ধৰ্মীয় জনসাধাৰণৰ মাতৃভাষা আছিল উৰ্দু আৰু পূব পাকিস্তানৰ মাতৃভাষা আছিল বাংলা৷ ধৰ্মীয় উন্মাদনাৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱান্বিত হৈ পূব পাকিস্তানৰ বাংলাভাষী মুছলমান সকলে নিজৰ মাতৃভাষাৰ কথা পাহৰি উৰ্দু ভাষাক পাকিস্তানৰ ৰাষ্ট্ৰভাষা হিচাপে গ্ৰহণ কৰিছিল৷ বা পশ্চিম পাকিস্তানৰ শক্তিশালী প্ৰশাসনৰ হাতত ধৰাশায়ী হৈ উৰ্দুক মাতৃভাষা হিচাপে গ্ৰহণ কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল৷ কিন্তু, অতিশীঘ্ৰে তেওঁলোকৰ মোহভঙ্গ ঘটিছিল৷

 নিজৰ মাতৃভাষাৰ মৰ্যদা হেৰুৱাই পূব পাকিস্তানৰ বাংলাভাষী মুছলমান আৰু হিন্দুসকলৰ বুকুত বিদ্ৰোহৰ জুই দপ্‌দপকৈ জ্বলি উঠিল৷ তাৰ বহিঃপ্ৰকাশ ঘটিল ১৯৫২ চনৰ ২১ ফ্ৰেব্ৰুৱাৰীত৷ পূব পাকিস্তানৰ লাখ লাখ জনতাই বাংলা ভাষাক পূব পাকিস্তানৰ মাতৃভাষা প্ৰদান কৰাৰ দাবীত পিকেটিং, হৰতাল, ৰি’লে আৰু গণ–সমাৱেশেৰে গোটেই পূব পাকিস্তান উত্তাল কৰি তুলিছিল৷ তেতিয়া পাকিস্তানৰ জংগী মিলিটাৰী প্ৰশাসনে আন্দোলনকাৰীসকলৰ ওপৰত জঁপিয়াই পৰি নিৰ্বিচাৰে গুলিওৱাৰ ফলত অসংখ্য প্ৰতিবাদকাৰী আহত আৰু নিহত হয়৷  ১৯৫২ চনৰ ২১ ফ্ৰেব্ৰুৱাৰীত পূব পাকিস্তানৰ পৰৱৰ্তী বাংলাদেশৰ আন্দোলনকাৰী বিশেষকৈ বঙালী ছাত্ৰসকলে মাতৃভাষা বাংলাক পুনৰুদ্ধাৰৰ বাবে শ্বহীদ হোৱা বীৰসকলৰ স্মৃতিক সজীৱ কৰি ৰাখিবলৈ লগতে মাতৃভাষাক মৰ্যাদা দান কৰিবলৈ ১৯৯৯ চনৰ ২১ ফ্ৰেব্ৰুৱাৰীত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ইউনেস্কোই (United Nations Educational, scientific and Cultural Organisation) প্ৰতি বছৰে ২১ ফ্ৰেব্ৰুৱাৰীক আন্তৰ্জাতিক মাতৃভাষা দিৱস হিচাপে উদ্‌যাপন কৰিবলৈ সিদ্ধান্ত লয়৷  ২০২০ চনৰ ২১ ফেব্ৰুৱাৰীৰ পৰা এই দিৱসটি পৃথিৱীৰ প্ৰায় সকলো দেশতে আড়ম্বৰপূৰ্ণভাবে পালন কৰা হৈ আছে৷

২০২৪ চনৰ ২১ ফ্ৰেব্ৰুৱাৰীৰ আন্তৰ্জাতিক মাতৃভাষা দিৱসৰ মূল প্ৰতিপাদ্য বিষয় হ’ল – “Multilingual education —-a pillar of learning and inter generational learning.” অৰ্থাৎ মাতৃভাষাৰ মাধ্যমত শিক্ষা দান আৰু জনগোষ্ঠীয় ভাষাসমূহকো গুৰুত্ব আৰোপ কৰাই হ’ব এই বছৰৰ আন্তজাৰ্তিক মাতৃভাষা দিৱসৰ মূল প্ৰতিপাদ্য৷ এতিয়া আমি যদি অসম বুৰঞ্জী ফঁহিয়াই চাওঁ দেখিম যে, ১৯২৬ চনৰ ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰ ফলশ্ৰুতিত ব্ৰিটিছ শাসকে অসমত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰি ৰাজ্যৰ প্ৰশাসন সুস্থভাবে আৰু দক্ষতাৰে পৰিচালনা কৰিবলৈ বঙ্গদেশৰ পৰা বঙালী কেৰাণী, মহৰী লৈ আহিছিল৷ এই বাঙালী কেৰাণী– মহৰীৰ ফুচলনিত বা ব্ৰিটিছ শাসকে ডিভাইড এণ্ড ৰুল পলিচিক সাৰোগত কৰি ১৯৩৬ চনৰ পৰা ১৮৭৩ চনলৈকে অসমৰ শিক্ষানুষ্ঠান আৰু আদালত– কাছাৰীত অসমীয়া ভাষাৰ পৰিৱৰ্তে বাংলা ভাষা প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল; যাৰ বাবে, প্ৰাচীনতম ভাষা হিচাপে অসমীয়া ভাষা ভাৰতৰ অন্য ৰাজ্যসমূহৰ তুলনাত উন্নত আৰু সমৃদ্ধিশালী ভাষা হোৱা সত্বেও পঞ্চাছ বছৰ ধৰি অসমীয়া ভাষা নিজৰ ৰাজ্যতেই এলাগী হৈ পৰাৰ ফলত আধুনিক অসমীয়া ভাষা, সাহিত্য প্ৰতিৱেশী ৰাজ্যসমূহৰ বিশেষকৈ আধুনিক বাংলা ভাষা, সাহিত্যৰ তুলনাত বহুত পিছ UUকি গ’ল৷