যোগাসেনেৰে সুস্বাস্থ্য গৰমৰ দিনত তিনিবিধ বিশেষ প্ৰাণায়াম কৰোঁ আহক (প্ৰীতিশা গোস্বামী)

গৰমৰ দিনত আমাৰ শৰীৰ–মন ঠাণ্ডা অৰ্থাৎ শীতল কৰি ৰাখিবলৈ বিশেষ কিছুমান প্ৰাণায়াম কৰা হয়৷ তাৰ ভিতৰত শীতলীকৰণ প্ৰাণায়াম (Cooling Pranayama) অন্যতম৷ সেই কেইবিধ হ’ল– ৰ৷ শীতলী (Sital Pranayama), ২৷ শীতকাৰী (Sitkari Pranayama) আৰু ৩৷ সদন্ত (Sadanta Pranayama)৷

‘শীতলী’ৰ অৰ্থ হ’ল শীতল, শান্ত, ভাৱহীন৷ এই তিনিবিধ প্ৰাণায়ামে শৰীৰৰ লগতে মস্তিষ্কতো শীতলতা প্ৰদান কৰে৷ লগতে মানসিক উত্তেজনা কম কৰি গোটেই শৰীৰত প্ৰাণ–শক্তি প্ৰৱাহিত কৰিবলৈ উৎসাহ যোগায়৷ এই প্ৰাণায়ামৰ নিৰন্তৰ অভ্যাসে গৰমৰ দিনত গৰমৰ পৰা ৰক্ষা কৰি দেহটো ঠাণ্ডা কৰি ৰাখে৷ পাচনতন্ত্ৰ মজবুত কৰাৰ লগতে এই তন্ত্ৰৰ লগত জড়িত বেমাৰবোৰৰ পৰা বহু পৰিমাণে মুক্তি দিয়ে৷ হজম শক্তি বঢ়ায়৷ শৰীৰৰ অতিৰিক্ত গৰম দূৰ কৰি শৰীৰটো ঠাণ্ডা কৰি ৰখাৰ ফলত খং, দুচিন্তা, টেনচন্‌ আদি কম কৰে৷ উচ্চ ৰক্তচাপত ভুগি থকা সকলৰ বাবেও শীতলীকৰণ প্ৰাণায়াম অতি উত্তম৷ এই অভ্যাস যদি সূৰ্যে্যাদয়ৰ আগে আগে কৰিব পাৰে তেন্তে স্মৃতিশক্তি আৰু বুদ্ধি বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে৷ নিদ্ৰাহীনতাত ভোগা ব্যক্তিসকলৰ বাবেও এই প্ৰাণায়াম খুব উপকাৰী৷ ই শৰীৰ আৰু মনক স্ফূৰ্তিবান কৰি শৰীৰত শুদ্ধ ৰক্ত প্ৰৱাহিত কৰে৷ যাৰ শৰীৰ খুব গৰম তেওঁলোকৰ বাবে খুব লাভকাৰী এই তিনিবিধ প্ৰাণায়াম৷

যাৰ অৰুচি আছে, অৰ্থাৎ ভোক–পিয়াহ যদি নালাগে সেই সমস্যাৰ পৰাও লাহে লাহে মুক্তি পায়৷ সেইদৰে পিত্তৰোগ, পাইলচ, মুখৰ ভিতৰত যদি কিবা ঘাঁ হৈছে ভাল হয়৷ সেইদৰে মহিলাৰ মাহেকীয়াৰ সময়ত হোৱা সমস্যা বহু পৰিমাণে দূৰ হয় কাৰণ ই পেট ঠাণ্ডা কৰি ৰাখে৷ সেইদৰে যাৰ মুখত শালমন (Pimples) ১ সমস্যা আছে সেইবোৰো দূৰ হয়৷ যাৰ শৰীৰৰ পৰা অতিৰিক্ত ঘাম ওলায়, এই প্ৰাণায়ামৰ অভ্যাসে শীতলতা আনি সেই সমস্যাৰ পৰাও মুক্তি দিয়ে৷ Cooling Pranayam কৰিলে শৰীৰত অক্সিজেনৰ পৰিমাণ কেতিয়াও কম নহয় বুলি কোৱা হয়৷ শৰীৰৰ ভাগৰ আঁতৰাই স্ফূৰ্তি আনে৷ সেইদৰে পায়োৰিয়া, ডিঙি আৰু মুখৰ বিভিন্ন ৰোগ, নাক আৰু জিভাত হোৱা বিভিন্ন ৰোগ নিৰ্মূল কৰে৷ পেটৰ জ্বলন–পোৰণ নাইিকয়া কৰি পাচনক্ৰীয়া ভালদৰে কৰাত সহায় কৰে৷ তেজ চাফা ( Blood Purify) হোৱাৰ ফলত আমাৰ চেহেৰাত আপোনা–আপুনি উজ্জ্বলতা বাঢ়ে৷ কোৱা হয় যে এই প্ৰাণায়ামৰ দ্বাৰা ভোক–পিয়াহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰি ঋষি–মুণি সকলে বহুদিনলৈকে তপস্যাত বহিব পাৰিছিল৷

এতিয়া জানো আহক কিদৰে এই প্ৰাণায়াম কৰিব পাৰি৷ ‘শীতলী’ (Sithali) প্ৰাণায়ামত জিভা চৰাইৰ ঠোঁটৰ দৰে হয়৷ প্ৰথমে মেৰুদণ্ড পোন কৰি নিজৰ সুবিধা অনুযায়ী যিকোনো আসনত (সুখাসন, বজ্ৰাসন, পদ্মাসন ইত্যাদি) বহক অথবা অসুবিধা হ’লে চকিত বহিও কৰিব পাৰিব৷ দুয়োটা হাতত জ্ঞান মুদ্ৰা বা ছিন্‌ মুদ্ৰা (বুঢ়া আঙুলি আৰু তৰ্জনী আঙুলিৰ মূৰ দুটা লগাব আৰু বাকী তিনিটা আঙুলি চিধাকৈ থাকিব) লৈ দুই আঁঠুত দুখন হাত ৰাখিব৷ চিত্ৰত দেখুওৱাৰ দৰে জিভাখনৰ দুয়ো দাঁতি ভাঁজ কৰি বহিবলৈ উলিয়াই জিভাৰ বাটটো যিমান পাৰে সৰু কৰি দিয়ক৷ এতিয়া মুখেৰে উশাহ লৈ মুখ বন্ধ কৰি দুই নাকেৰে উশাহ এৰি দিয়ক৷ এইদৰে পুনৰাবৃত্তি কৰিব৷ নিজৰ সাধ্যানুসৰি যিমান বাৰ পাৰে কৰিব৷ ৯ ১ পৰা ২০ বাৰলৈও কৰিব পাৰে৷